Με το νέο της βιβλίο η Γιούλα Μυλωνάκου-Σαϊτάκη προβαίνει στην πρώτη ολοκληρωμένη παρουσίαση μορφών του πνεύματος και αγωνιστών του 1821 που έζησαν στο γέρμα του βίου τους τη στέρηση και την πενία και –σε πολλές περιπτώσεις– έσβησαν, κυριολεκτικά, «στην ψάθα», αν και είχαν προσφέρει τα μέγιστα στην «αμήτορα» πατρίδα.
Η συγγραφέας με την επιστημονική της επάρκεια και κυρίως με ιδιαίτερη ευαισθησία και σεβασμό στα ιστορικά γεγονότα κάθε εποχής, αλλά και στις πολύτιμες σχετικές μαρτυρίες, επιχειρεί μέσα από την πολύμοχθη πρωτογενή έρευνά της και την αξιοποίηση πλήθους πηγών να ιστορήσει έναν ολόκληρο κόσμο. Συγκεκριμένα, το βιβλίο αρχίζει με χρονικό σημείο αναφοράς την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, με τους Λογίους της Διασποράς και ακολουθούν οι Δάσκαλοι του Γένους και οι Λόγιοι μεταγενέστερων χρόνων· συνεχίζεται –στο μεγαλύτερο μέρος του– με μορφές του 1821 (άνδρες και γυναίκες: Ιεράρχες, Φιλικούς, αγωνιστές, λιγότερο γνωστούς και λησμονημένους ήρωες), αλλά και με νεότερες φυσιογνωμίες∙ τέλος, ολοκληρώνεται με εκπροσώπους της νεοελληνικής λογοτεχνίας από όλες τις περιόδους της· (συμπεριλαμβανομένων και συγκεκριμένων εκπροσώπων της τέχνης, όπως μουσουργών και ζωγράφων).
Ειδικότερα, η συγγραφέας –προβάλλοντας το ιστορικό, κοινωνικό και πνευματικό πλαίσιο της εκάστοτε εποχής– φωτίζει άγνωστες πτυχές της ένδειας των προσωπικοτήτων μέσα από την καταγραφή συγκλονιστικών στοιχείων της αλληλογραφίας τους. Ιδιαιτέρως ξεχωρίζουν οι προσωπικές μαρτυρίες των αγωνιστών του ’21, που αποτελούν ιστορικά ντοκουμέντα και βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.
Εν κατακλείδι το βιβλίο, το οποίο εντάσσεται στον επετειακό εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη του Αγώνα για την εθνική Παλιγγενεσία, απευθύνεται σε όλους τους εν δυνάμει αναγνώστες, μυημένους και μη, ειδικούς και όχι. Πρωτίστως, αποτελεί πραγματική προσφορά και συμβολή στην ιστορική μας διαδρομή μέσα από την κατάθεση μνήμης για αυτές τις μορφές, οι οποίες συνιστούν και ένα σημαντικό κεφάλαιο της πνευματικής και εθνικής μας κληρονομιάς, δεδομένου ότι πολλών εξ αυτών το διάβα από τη ζωή έχει λησμονηθεί, ή σιγηθεί, από τις νεότερες γενιές.
