Ηγεσίες που πρωτοπορούν

Ο Τζόζεφ Νάι, αναγνωρισμένος καθηγητής του Χάρβαρντ, στο σαφές, σύντομο και προκλητικό για σκέψη πόνημά του, παρουσιάζει εναλλακτικά μοντέλα της ηγετικής τέχνης που βασίζονται σε μακρόχρονη μελέτη διαχρονικών περιπτώσεων. Από τα μοντέλα αυτά, πρωθυπουργοί, πρόεδροι και άλλοι ηγέτες (αλλά και διευθυντικά στελέχη μεγάλων εταιρειών, ερευνητικών κέντρων, πανεπιστημίων, διεθνών οργανισμών, κ.λπ.) μπορούν να αντλήσουν χρήσιμες και εφαρμόσιμες συνταγές αποτελεσματικής συμπεριφοράς. Ο Νάι επικεντρώθηκε για πολλά χρόνια στις εξελίξεις του πολυεπίπεδου διεθνούς συστήματος. Τα έργα του στάθηκαν κυρίως στις δραστηριότητες “μη κυβερνητικών δρώντων”, όπως πολυεθνικές εταιρίες, μη κυβερνητικοί οργανισμοί, τρομοκρατικές οργανώσεις, εθνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης, και πολλές άλλες οντότητες. Πρότεινε ότι, πέρα από τις διακυβερνητικές σχέσεις, οι σύγχρονοι διεθνολόγοι θα πρέπει να εξειδικεύονται πάνω σε φαινόμενα “διεθνισμού” (transnationalism) και “αλληλεξάρτησης” (interdependence). Τα τελευταία χρόνια ο Νάι μετακίνησε το ερευνητικό του ενδιαφέρον στην κριτική θεώρηση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Εισήγαγε έννοιες όπως “σκληρή” (hard) και “ήπια” (soft) μορφή ισχύος. Η πρώτη είναι η δύναμη της επιβολής και καταστολής με στρατιωτικά μέσα, ενώ η δεύτερη είναι η ικανότητα της πειθούς που βασίζεται στην πολιτισμική συνεργασία, την αλληλοκατανόηση και τα αμοιβαία οφέλη. Ο Νάι απέδωσε την ορθολογική σύνθεση των δύο μορφών ισχύος με την έννοια “έξυπνη” δύναμη (smart power). Η “έξυπνη δύναμη” συνθέτει τις δύο μορφές ισχύος, αλλά δίνει προτεραιότητα στην δημόσια διπλωματία, κρατώντας τη στρατιωτική ισχύ σαν εφεδρικό μοχλό για την αποτροπή αναθεωρητικών παραγόντων (κυρίως τρομοκρατικών οργανώσεων) και την εξασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας.