Η ναυμαχία του Ναβαρίνου – με το βλέμμα του διπλωμάτη

Με τη ναυμαχία του Ναβαρίνου απετράπη η ήττα των Ελλήνων και ο ενταφιασμός της Επανάστασής τους. Για πρώτη φορά η εξωτερική πολιτική των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων έπαψε να είναι προσηλωμένη στη διαιώνιση των δυναστικών καθεστώτων και ανοίχτηκε προς επαναστατικά κινήματα που αποσκοπούσαν στην ίδρυση ανεξάρτητων εθνικών κρατών. Η «αρχή της ισορροπίας δυνάμεων» που, μετά το Συνέδριο της Βιέννης, αποτελούσε την εγγύηση για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής ειρήνης και σταθερότητας, συμπληρώθηκε από την «αρχή της στρατηγικής ευελιξίας» που επέτρεψε την προσαρμογή σε νέες καταστάσεις. Οι Δυνάμεις προσήγγισαν με «διακριτικότητα» το Σουλτάνο και προσπάθησαν να βρουν μια λύση στο ελληνικό ζήτημα «στα μέτρα του». Οι οδηγίες τους προς τους ναυάρχους απέβλεπαν στη λήξη των εχθροπραξιών και την ανακωχή, αλλά δεν πρόβλεπαν ρητά τη χρήση βίας – αντίθετα, ήθελαν να την αποφύγουν. Με τη σημερινή ορολογία θα λέγαμε ότι ανεζητείτο ένας συνδυασμός επιχειρήσεων διατήρησης της ειρήνης και επιβολής της. Ίσως ο Ιμπραήμ δεν ανέμενε την κλιμάκωση, του είχαν πει ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα τολμήσουν. Αν ο Codrington ήταν διπλωμάτης, ίσως η έκβαση αυτού του «ατυχούς» γεγονότος να ήταν διαφορετική. Δεν ήταν όμως! Αναμφισβήτητα, στην έκβαση του Ναβαρίνου έπαιξε ρόλο και η ιεραρχική δομή των διεθνών σχέσεων της εποχής καθώς και η ελαστικότητα του διεθνούς δικαίου σε θέματα χρήσης βίας. Τέλος, το Ναβαρίνο δημιούργησε στους Έλληνες την πεποίθηση ότι για κάποιους μεταφυσικούς λόγους οι μεγάλες δυνάμεις θα επεμβαίνουν προς χάρη τους κάθε φορά που αυτοί θα εμπλέκονται σε πολεμικές συγκρούσεις. Το ονομάζω «σύνδρομο του Ναβαρίνου». Πιθανόν αυτό σε κάποιες στιγμές της ιστορίας να συνέβη. Ουδεμία εγγύηση υπάρχει ότι θα συνεχιστεί.