Το ενδιαφέρον για μια συνολική μελέτη της ιστορίας του δικαίου υπήρξε μάλλον περιορισμένο στη χώρα μας. Η υστέρηση μάλιστα στη μελέτη της ιστορίας της δικαιοσύνης στην Ελλάδα αλλά και στις ξένες χώρες υπήρξε χαρακτηριστική. Με το βιβλίο του Γιώργου Σταυρόπουλου επιχειρείται μια συνοπτική προσέγγιση της γένεσης και της εν γένει εξέλιξης του δικαίου και της δικαιοσύνης σε διεθνές αλλά και εθνικό πλαίσιο. Περισσότερη έμφαση δίνεται στην απονομή της δικαιοσύνης σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους, με ιδιαίτερη αναφορά στην Αρχαία Ελλάδα, τους μεσαιωνικούς χρόνους, αλλά και την περίοδο μετά τη σύσταση του νεότερου ελληνικού κράτους μέχρι τις μέρες μας. Η έρευνα της ιστορίας του δικαίου και της δικαιοσύνης αποτελεί μια συναρπαστική απασχόληση, τα διδάγματα μάλιστα της σχετικής μελέτης αποκτούν συχνά μια απροσδόκητη επικαιρότητα.
Η συγκυρία της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 αποτελεί μια πολύ καλή αφορμή για την καλύτερη γνώση της περιπετειώδους πορείας του δικαίου και της δικαιοσύνης τα χρόνια που πέρασαν στον ελληνικό χώρο. Η ιστορική τους διαδρομή υπήρξε γεμάτη αντιφάσεις, σημαντικές εξάρσεις, αλλά κυρίως από επιθέσεις της εκάστοτε επικρατούσας πολιτικής εξουσίας κατά της σταθερότητας και ασφάλειας του δικαίου, αλλά και κατά της ανεξαρτησίας και τελικά του ίδιου του κύρους της δικαιοσύνης.
Ο συγγραφέας δεν συμπυκνώνει στο βιβλίο αυτό μόνο εμπειρίες του από τη μακρά δικαστική και όχι μόνο σταδιοδρομία του, αλλά κυρίως χρησιμοποιεί τα στοιχεία που είχε συγκεντρώσει λόγω της διδασκαλίας από μέρους του του μαθήματος της Ιστορίας της Δικαιοσύνης στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών. Η πολύπαθη πορεία του δικαίου και της δικαιοσύνης μέσα στο χρόνο προκαλεί πολλές σκέψεις και προβληματισμούς, αλλά είναι και αφορμή για μια αλλαγή κατεύθυνσης σε πολλά επίπεδα. Ειδικά ο δικαστής οφείλει πάντα να διαψεύδει την απαισιόδοξη προεπαναστατική διαπίστωση του Ρουσσώ : « Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος».
* * *
«Η δύναμη χωρίς τη δικαιοσύνη είναι κατηγορούμενη. Έπρεπε να συνταιριάσουμε τη δικαιοσύνη με τη δύναμη και να πετύχουμε ό, τι είναι δίκαιο να έχει δύναμη ή ό,τι έχει δύναμη να είναι δίκαιο… Όμως δεν καταφέραμε το δίκαιο να αποκτήσει δύναμη αλλά επιτρέψαμε στη δύναμη να αποκτήσει δίκαιο» (μτφ.).
Blaise Pascal, Pensees, Section I.,
Papiers classes, V. Raisons des effets, 103-298.
