Η στροφή της Ελληνιστικής φιλοσοφικής σκέψης προς τον άνθρωπο και, συνακόλουθα, την ηθική ή πρακτική φιλοσοφία έθεσε στο επίκεντρο τις ψυχονοητικές διεργασίες, την εξέταση των συναισθηματικών διαταραχών και την αναζήτηση τρόπων διευθέτησης αυτών.
H Ηθική για τους Στωικούς και Επικούρειους φιλοσόφους δεν περιορίζεται στην αναγνώριση των αρχών που διέπουν τις ηθικές επιλογές, αλλά συνιστά ένα υπαρξιακό μονοπάτι με κατεύθυνση την μεταμόρφωση της ατομικής ταυτότητας. Με τον προσανατολισμό στην ανάγκη του πρακτικού βίου, προσδιόρισαν τις γνωσιακές αρχές, την παραγωγή τους και όρισαν τις συμπεριφορές τους.
Ανάμεσα στους Στωικούς και τους Επικούρειους αναδεικνύεται η κοινή πεποίθηση σχετικά με τη θεμελιώδη ενότητα ψυχής και σώματος. Η ολιστική αντίληψη για την ανθρώπινη προσωπικότητα είναι κατανοητή ως μια ψυχοφυσική και ψυχολογική μονάδα, παρά ένα συνδυασμό ψυχής και σώματος ή νου και συναισθημάτων, διακριτών και ανεξάρτητων μεταξύ τους. Συγκρίνοντας με τη σύγχρονη γνωσιακή θεραπεία, εντοπίζονται σημαντικοί παραλληλισμοί που αποτυπώνουν τη φιλοσοφική βάση πίσω από τις θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Όπως και στη σύγχρονη γνωσιακή θεραπεία, έτσι και στον Στωικισμό και Επικουρισμό, η πρόσβαση γίνεται μόνο με έλλογα μέσα. Οι επιστολές του Επίκουρου έχουν καθημερινή αξία για την απαλλαγή από τις εσφαλμένες πεποιθήσεις. Για τους Στωικούς τα πάθη είναι αλληλένδετα με τις πεποιθήσεις και εμπεριέχουν εννοιακές κατασκευές από την ερμηνεία που κάνει ο άνθρωπος για τις εντυπώσεις που παρουσιάζονται μέσω των αισθήσεων. Η θεραπεία είναι μια προσπάθεια σε όλη της διάρκεια της ζωής του ανθρώπου με στόχο τη λογική αναδόμηση των γνωστικών και συμπεριφορικών συνηθειών.
Η ξεχωριστή σημασία που έχει μελέτη της Ελληνιστικής φιλοσοφίας στο πλαίσιο της σύγχρονης γνωσιοεπιστήμης έγκειται στο ότι, ιστορικά, τότε ξεκινά η μελέτη των εννοιών της συνείδησης και ενσυνειδητότητας, της ενδοσκόπησης, της επίγνωσης των λειτουργιών του εαυτού.. Η γνωσιοεπιστημονική προοπτική των Στωικών και Επικούρειων φιλοσοφικών θέσεων θεμελιώνει και υποστασιοποιεί την νευροεπιστήμη ως μελέτη των αιτιωδών σχέσεων μεταξύ εγκεφαλικών λειτουργιών και συμπεριφοράς.
